Düşünce biçimlerimiz, inançlarımız ve tutumlarımız hayatımızı nasıl yaşadığımızın ana belirleyicileri… Algılama biçimimiz var olanı kendimize göre yorumlamayı beraberinde getiriyor.
Bu sebeple bugün yaygın düşünce hatalarına, sonra yayınlanacak devam yazısında da bu hatalarla nasıl baş edebileceğimize yakından bakacağız.
Aşağıdaki otomatik düşüncelerden hangilerinin hayatında sıkça yer aldığını düşünebilirsin.
- Ya Hep Ya Hiç Olarak Düşünme
Her şey yalnızca iki uçta var olabilir. Ya siyah, ya beyaz; griye yer yoktur. Mutlak bir sonuç aranır.
“Bir işi yapacaksam onu tam yapmalıyım, tam yapmayacaksam hiç yapmam.”
”Hep aynısın, hiç değişmeyeceksin”
“Yaptığım bu hata, söylediğim bu söz kariyerimi mahvedecek.”
- Etiketleme
Eksikliklere veya davranışlarda durumsallık değil de bütünsellik değerlendirmesi yapma, genellemelerle bir sonuca varma halidir.
“Buluşmaya gecikti, demek ki disiplinsizin teki.”
”Toplantıda berbat bir performansım vardı, ben bu işte beceriksizim.”
”Ona yardımcı olabilirdim, ama olmadım. Bencil biriyim.”
- Negatife Odaklanma
Yaşanılanları veya durumları yalnızca olumsuz yönleriyle değerlendirme halidir.
“Herkesin iyi şeyler söylemesi önemli değil, o bir kötü yorumun olmaması gerekirdi.”
”Seni seviyorum ve ilişki üzerine konuşmamız gerekecek dedi, kesin benden ayrılacak!”
”Projenin tamamını teslim ettim, ancak işe 5 dakika geciktim. Kovulacağımdan eminim.”
- Pozitifi İndirgeme
Olumlu her şeyi önemsiz görme, yok sayma ve küçültmeye çalışma halidir.
“Yok canım ne güzelliği, öylece giyinip çıktım işte, her zaman giydiğim şeyler.”
”İyi şeyler söyledi ama herkese söylüyor zaten, o kibar bir insan.”
“Çok iyi bir çalışan değilim, işimi yapıyorum.”
- Zihin Okuma
İnsanların davranışlarına göre zihinlerinden geçenleri tahmin etmeye çalışma halidir.
”Yolda karşılaştık ve yüzüme bakmadı bile, kesin bana kızdı.”
“Söylediklerimin altında art niyet olduğunu düşünecek keşke hiç konuşmasaydım.”
”Böyle davrandığına göre benim aptal olduğumu biliyor artık benimle görüşmek istemeyecek .”
- Falcılık
Yeterli olmayan kanıtlar üzerinden en kötü senaryoyu kurma halidir.
“Ne diye para biriktiriyoruz ki, ülke zaten batıyor. Hiçbir işe yaramayacak.”
“Tatile gideceğiz de ne olacak! Kalabalık, trafik, o kadar yorgunluk boşa.”
”Bu tez ile asla kuruldan geçemeyeceğim, her şeyin kötü olduğunu görüyorum. Daha bir araştırma konusu bulmakta zorlanıyorum.”
- Felaketleştirme- Büyütme
Olayları, durumları abartılı bir biçimde değerlendirme, pireyi deve yapma halidir.
”Hata yaptığım fark edilirse tüm saygınlığım gider.”
”Ayrılırsak yaşayamam.”
“Bu iş yetişmezse şirket batacak.”
- Duygusal Akıl Yürütme
Hissettiklerimizin doğru olduğu ve içinde bulunduğumuz durumu birebir yönlendireceğine inanma halidir.
”Bugünkü yolculuk beni çok endişelendiriyor, kesin bizi tehlikeli bir şeyler bekliyor.”
”Birden içimi bir suçluluk duygusu kapladı, onunla ilgili kötü düşündüğümü o da anladı.”
“içimde bir sıkıntı var, kötü bir şey olacak!”
- Suçlama
Yaşananların sorumluluğunu almama, başkalarını suçlama halidir.
”Hepsi senin hatan, beni köşeye sıkıştırdığın için uzaklaştım senden.”
”Çantamı bulamıyorum, kim aldı onu buradan?”
”Ekip arkadaşlarım düzgün çalışsa bu iş biterdi.”
- Kişiselleştirme
Yaşanan olaylar veya kişilerle ilgili karşılaştırmalar yapma veya bireysel bağlantı kurma, tamamen sorumlu olmadığı yerde sorumluluğu üstlenme halidir.
”Çocukların agresif olmalarının sebebi benim iyi bir anne olamamam.”
“Ben daha iyi bir çalışan olsaydım bu işi kaybetmeyecektik.”
”İlişkinin yürümemesinin sebebi benim, ne olurdu yani onu alttan alsaydım.”
- Aşırı Genelleme
Tek bir olaydan yola çıkarak, her şeyin bu şekilde devam edeceğine inanma halidir.
“Gün berbat başladı. Kesin geri kalanı da böyle gidecek.”
“İnsanlar güvenilmezdir.”
”Bir önceki seferde hata yaptım, yine yapacağım.”
Bunları okuduktan sonra birçoğunu kendi hayatınızda yaptığınızı fark edebilirsiniz. Otomatik düşünceler bizi var olanı olduğu gibi görebilmekten uzağa taşır. Olaylar ve durumlar hakkında yanlış düşünce, algı ve yargılara sebep olurlar.
Önce hangilerini sıklıkla kullandığını fark et, takip eden yazı ile de bunları kullanmayı nasıl azaltabileceğimizi konuşacağız.
Klinik Psikolog Sena Soysal
İstanbul Ataşehir Psikolog
