Gördüklerimizi nasıl açıklarız ve neden bunu yaparız? Yaptığımız, yaşadığımız, gözlemlediğimiz her şeye anlam verme eğilimindeyiz. Yükleme Kuramı; bireylerin kendi davranışlarını çevresindeki bireylerin davranışlarını bir takım özellikler çerçevesinde açıklaması olarak tanımlanabilir.
Neden sonuç ilişkisi çerçevesinde davranışları anlamak ve dünyayı anlamlandırmak yaşamdaki temel hedeflerimizdendir.
Anlam Yüklerken Hangi Kaynakları Kullanırız?
- Diğer insanların davranışlarını anlamaya çalışırken içsel özellikler; kişilik özellikleri, ruhsal durumlar ve yansımaları vb. değerlendirilir.
- Kendi davranışlarını açıklamaya çalışan bireyler dışsal özellikler; çevresel ve durumsal etkenler üzerine odaklanabilir.
Anlam yüklerken hem içsel hem de dışsal yüklemeleri kullanabiliriz. Farklı zamanlarda, durumlarda oluşan birçok olayı birleşik gözlemlerle anlamlandırırız.
Anlam Yüklemeyi Etkileyen Faktörler
Yüklediğimiz anlamlar kararlarımızı etkiler.
- Belirginlik ve Tutarlılık
Benzer durumlarda benzer biçimde hareket ediyor muyum? Davranışımın belirli bir paterni var mı?
- Yaygınlık
Diğer bireyler benzer bir durumda nasıl hareket ediyor?
- Kararlılık
Davranışlarımın sebepleri zamanla değişiyor mu?
- Kontrol Odağı
İçsel yükleme mi dışsal yükleme mi daha ağır basıyor? Dışsal faktörlerden mi etkileniyorum, kendim mi karar veriyorum?
Yükleme Hatalarının Kaynakları Nelerdir?
Yüklemeler yaparken gözden kaçırdığımız ya da yanıldığımız birçok durumla karşı karşıya kalabiliriz. Bunların kimileri önyargılardan kimileri bireysel farklılıklardan kimileri de temel inanışlarımızdan kaynaklanıyor…
- Temel Yükleme Yanılgısı
İçsel ve dışsal faktörler arasındaki dengesizlikten kaynaklanır. Birey davranışları anlamlandırmaya çalışırken içsel faktörleri abartıp dışsal faktörleri görmezden gelebilir ya da tam tersi olabilir. Konuya ve kişiye çok hakim olmadığımız durumlarda yaşadığımız yükleme hatasıdır.
- Önyargı
İçinde bulunduğumuz kültürel yüklemelerle çoğu zaman otomatik olarak önyargılar ediniriz ve karşımızdaki bireyleri de bu önyargılar ile değelendiririz. Kültürel yargılarımız anlamsal yüklemelerde önümüze önyargı olarak çıkmaktadır.
- Bireysel Farklılıklar
Her birimizin davranış ve durumları değerlendirme penceresi farklıdır. Kişisel özelliklerimizin fazlaca baskın olduğu “ben” temelli değerlendirmeler yükleme yanılgılarını zenginleştirebilir.
Her bireyin temelde kavram farklılıklarına sahip olduğu gerçeğiyle birlikte, anlamlandırmanın da birbirinden ayrı olabileceğini hatırlamak iletişimde daha az problemle ilerlemeyi sağlayacaktır. Yaşadıklarımız kavramlarımızı, kavramlarımız anlamlandırmalarımızı şekillendirir. Böylece bireysel farklılıklarla birlikte bir bütün olmayı deneyimlemiş oluruz.
Uzman Psikolog Sena Soysal
İstanbul Ataşehir Psikolog
ben insanlara çok anlam yüklüyorum yani kısacası kafamda kuruyorum kurgu kuruntu var bende nedeni inançtan kaynaklandığını düşünüyorum ama ben belki de önyargılıyım bilemiyorum tek bildiğim anlam yüklerken mutsuz olduğum.ben artık mutlu olmak istiyorum ben artık bakış açım iyi şeyler olumlu olsun istiyorum. bu kadar mı zor diyorum kendime bazen ama cevap bulamıyorum tereddütte kalıyorum ne yapıcam bilmezken şimdi halçıkmazı içindeyim bu durum beni çok üzüyor ve beni çok yıpratıyor genede şükür akıl sağlığımı kaybetmediğim için ve akıllı olduğum için daha beteri olanlar var ama daha da kötü olmasından korkuyorum.