Mizacı huy, kişilik ve karakterden ayıran unsurlar nelerdir? Mizaç türlerinin özellikleri nasıl ortaya çıkar? Kendinizi anlamaya, tanımaya yönelik merakınızla yakın arkadaşsanız, nasıl bir mizacınız olduğunu merak ediyorsanız bu yazı tam size göre…
Mizaç – Huy – Karakter
- Huy, kalıtım yoluyla bireye geçen ve hayat boyunca çok az farklılık arz eden yapısal hususlara denmektedir.
- Karakter, çevre ve büyütülme şekliyle ilerlemiştir. Öğrenilmiş davranışları kapsamakla beraber zaman geçtikçe farklılık arz edebilecek hususları içermektedir. Kişilik ise, kişinin genetik yolla gelen huyu ve daha sonra kazandığı karakterin beraberliğinden meydana gelmektedir.
- Allport (1961) mizacı, kişinin şahsına özel hissi yapıyı barındırma olgusu şeklinde belirtmiştir. Araştırmacılara göre mizaç, genel davranış ve hissi hal kalıpları şeklinde belirtilmektedir. Bireyin, genetik yönelimlerinin ve büyüdüğü çevrenin kompleks bileşkeleri bahsi geçen genel yönelimlerin dirayetli kişilik hususlarına ne şekilde evirileceğini saptamaktadır. Mizaç, farklı biçimlerde belirtilebilmekte ve kişinin hayat tecrübelerine ve çevresel etkenlere bağlı olarak değişik kişilik hususlarına evirilebilmektedir.
Mizaç, erken çocukluk evresinde kişilikle birlikte meydana gelen ve çocuğun devam eden hayatını kişisel değişiklikleri de kapsayacak şekilde tayin etmesinde faal olan bir kişilik hususudur.
Mizaç, kişinin hareketlerine etki edecek hissi ve davranışsal tutumları destekleyecek bir kavramdır. Aynı zamanda, ev okul ve başka sosyal alanlarda, çocuğun gelişiminde etkisi bulunmaktadır.
Mizaç, çevreye etki etmektedir. Çevre ise huyun dirayetli kişilik hususlarına evirilmesini biçimlendirmektedir. Diğer insanların kişiye ne şekilde tepkide bulunduğu ve kişinin çevresine katılıp katılmayacakları kısmen bireyin huylarıyla belirlenmektedir. Bir ailenin sessiz ve uslu olan bir çocuk ile sakin olmayan bir çocuğa davranışı aynı olmayacaktır. Sakin olmayan çocuk ailesi ile farklı huyları olan çocuklara nazaran farklı bir irtibat sağlayacaktır. Çocukların sosyal alanlarda meydana gelen olaylara dair verdikleri karşılıklarda aile, yaşıtları ve okul bağlantılarıyla birlikte mizacı da etkilidir.
Mizaç Çeşitleri Nelerdir?
-
- Depresif Mizaç
Yirmi bir yaş altı erken başlangıcı olan bir mizaçtır. Her gün dokuz saatten fazla uyuma alışkanlığı ve az şiddette depresyon bulunmaktadır. Sabahları daha görünür olan, derin fikirler ve psikomotor açıdan yavaşlık bulunmaktadır. Tercih yapmakta güçlük çeken, sessiz, negatif haller ve başarısızlık durumlarında çok fazla düşünme, umutsuz, şenlenmeyen, kendini kritik eden ve ceza veren, aktif olmayan hususlar depresif kişilik hususlardır.
-
- Hipertimik Mizaç
Bu mizaç, yirmi bir yaşa gelmeden erken başlangıçlı şekilde başlamaktadır. Bireyde nadir seyredilen ötimiyle beraber seyrek eşik altı hususlar belirmektedir. Tüm hafta altı saatten daha az uyuma alışkanlığı görülmektedir. Sahip olunan his, fikir veya hali reddetme olarak bilinen yadsımaya oldukça fazla başvurulmaktadır. Schneiderian hipomanik kişilik hususları, şahsını fazla metheden, şen, fazla konuşan, optimist, dışa açık, samimi ve abartılı şekilde ifade edilmiştir. Ayrıca kontrol dışı cinsel ilişkiye giren, diğer insanların işlerine müdahale eden kişiler olarak belirtilmektedir.
-
- İrritabl Mizaç
Bu mizaç, yirmi bir yaşın altında erken başlangıçlıdır. Seyrek de olsa iyilik durumu bulunmaktadır. Ama genel manada karamsarlık bulunmaktadır. Hemen öfkelenme, derinlere dalma, abartılı kritik etme ve şikayetçi olma, arzu edilmediği halde fazla samimiyet gösterip rahatsızlık verme hususları bulunmaktadır. İrritabl mizaçlı kişiler, şakacı, eleştirel ve hislerini çok fazla açık eden kişilerdir. Çaresizlik hissine kapıldıklarında genellikle diğer insanları suçlamaktadırlar.
-
- Siklotimik Mizaç
Bu mizaç çeşidi de yirmi bir yaş altı erken başlangıçlıdır. Nadir olarak iyilik durumu seyredilmektedir. Fiziksel iyilik durumu ve uyuşukluk, karamsarlık ve optimistlik, biliş bulanıklığı ile belirginleşmiş, yaratıcı fikir, az özgüven ile çok özgüvenle ortaya çıkan kişisel belirtiler ile fazla konuşmama ve fazla konuşma, sebepsiz ağlama ve fazla şakacı olma, insanlardan kaçma ve insanları arama ile belirginleşen davranışsal belirtiler arasında seri geçişler yaşanmaktadır.
Uzman Psikolog Sena Soysal
İstanbul Ataşehir Psikolog
