Kalabalık bir salona herkes yerini aldıktan sonra giriyorsunuz. Tam içeri girdiğiniz anda içeride bir sessizlik oluyor ve aksilik bu ya tam o anda eliniz yanınızdan geçen görevlinin tepsisindeki bardaklara çarpıyor ve gürültülü bir biçimde tüm tepsi yere iniyor… İlk hissettiğiniz duygunun ne olacağını düşünün? Bu soruyu etrafımdakilere sorduğumda “utanç” en sık rastladığım cevap oldu. Peki bu utanç kendinize yönelik mi yoksa dışarıdakilere yönelik mi? Gündelik yaşamda sıkça karşılaştığımız ama bir türlü dost olamadığımız utanma hissini konuşacağız bugün.
Utanç – Utanma Duygusu Nasıl Ortaya Çıkar?
Utanç kişinin kendini diğer insanların gözüyle değerlendirmeye başladığında açığa çıkan bir duygudur. Toplumsal beklentilerin dışında bir davranışla birlikte oluşur. Utanç duygusunu yoğun olarak yaşayan birinin hayatı kendine göre değil bir başkasına göre yaşadığını söylemek yanlış olmayacaktır. Kişi toplum tarafından kabul görmeme endişesi ile birlikte bu duygunun yoğunlaştığını hissedebilir.
Utanç aslında bizi sosyal olarak yalnız kalmaktan koruma amacıyla bilinç dışı hissettiğimiz bir duygu. Onu hissetmekten uzak durmak için güvenli alanlarımız dışına çıkmıyor, konforlu hissettiğimiz, bildiğimiz yerde kalıp bildiğimiz davranışları sergiliyor ve yalnızca tanıdığımız insanlarla konuşmayı seçiyor olabiliriz. Stresin tetiklendiği her durumu utanç duygusu takip ediyor olabilir. Kalabalıkta olma, sunum ya da konuşma yapacak olma, kendi fikrini ortaya koyma, hayır deme, talep etme gibi pek çok durumda utanma duygusu tetiklenebilir ve kişi söyleyeceklerinden ya da yapacaklarından vazgeçer noktaya gelebilir. Kim olduğumuz ile ilgili keşfi zorlaştıran bir duygu olduğu söylenebilir. Başkalarının ne düşündüğü endişesiyle birlikte saklanmaya yol açar. Önde ve odak olma endişesi bu duygunun baş tetikleyicilerindendir. Kişi önde, görünür olmaktansa görünmez olmayı diler…
Birilerinin önünde yanlış bir şey yapacak olma korkusu her şeyi mükemmel yapma arzusuna yol açabilir. Kendini başkalarının önünde hata yaparken görmemek için kişi yapacaklarını defalarca düşünür, kontrol eder, tasarlar ve onaylanma isteğiyle birlikte kendini reddedilmekten korumuş olur.
Utanç İle Baş Edebilmek İçin…
Utancın işlevsel olabildiği alanlar da vardır. Ancak hayatınızı her şeyden utanarak sürdürüyor ve bu utancın sizi birçok alanda engellediğini hissediyorsanız bu duygu ile baş etmeyi öğrenmeniz gerekecek…
- Herkesten onay almanın mümkün olmadığı gibi herkesten eleştiri de almayacağınızı kendinize hatırlatın!
- Birilerinin sizi kabul etmesini beklerken siz kendinizi ne kadar kabul ettiğinizi düşünün!
- Öz değerinizle ilgili ne hissettiğinizi fark etmeye çalışın!
- Öz saygı ve öz değer arttıkça dışa bağımlılık azalacaktır. Kendinizi değerli hissettiğiniz yerlerde olmakta fayda var!
- En rahat olduğunuz ortamları ve kişileri düşünün, bunların sizin için ne anlam ifade ettiğini keşfedin!
- Keşfinizin sonuçlarını gümlük hayatınızın diğer alanlarına nasıl taşıyacağınızı tasarlayın!
- Kendinizi ortaya koymaktan korkmayın!
- Hata yapabilirsiniz, her hatanın bir telafi yolu olduğunu unutmayın!
Uzman Klinik Psikolog Sena Soysal
İstanbul Ataşehir Psikolog
